دکتر بزرگمهر زندی
مدیر انجمن قانون و شفا
ژانوس یا خدای سیاست، خدای دروازه ها و پایان ها میراث قدیمی معرفت هلنیستهای یونانی از خداوند و خداشناسی میباشد. یانوس (به لاتین: Ianus) یا ژانوس، در اساطیر رومی، خدای دروازه‌ها، دربها، گذرگاه‌ها و مسیرهای ورودی، و همین‌طور خدای آغازها و پایان‌ها بود. برجسته‌ترین میراث باقی‌مانده از ژانوس در فرهنگ مدرن، همنام او یعنی ماه ژانویه میباشد که ماه نخست سال میباشد. دلیل این نام‌گذاری این است که از طرفی هر سال جدید، با این ماه آغاز میشود و از طرف دیگر، سال گذشته با این ماه خاتمه می‌یابد. ژانوس اغلب با دو چهره یا دو سر به تصویر کشیده میشود که از این دو سر، یکی به روبرو و دیگری در جهت مخالف آن، یعنی به پشت سر نگاه میکند. اعتقاد بر این است که این دو سر به آینده و گذشته می‌نگرند.[۱]
در آغاز ژانویه با ادای احترام به روان پاک هزاران شهروند بیگناه فلسطین که در معرض حملات سبعانه رژیم صهیونیستی قرار گرفته و جان باخته اند، امیدوارم که در این مقاله به بررسی مجدد شطرنج سیاسی و عملکرد آن در تغییر فضای بین المللی بپردازم. شهادت طلبی یا تقدیس موت در زبان عربی در صفحه شطرنج به مات یا پایان بازی تبدیل میگردد. هرچند کرامت روان انسانی مانع از آن میشود که عدالت را در صفحه شطرنج خلاصه بدانیم، اما به عنوان اتباع جامعه بشری که به دنیا امده ایم تا تغییراتی در خور در جهان پیرامون خود ایجاد کنیم، مات را نمیتوان گزینه نهایی و مقدس شطرنج روزگار دانست.
اهمیت شطرنج و نظریه پردازی سیاسی آنچنان است که ایران را در حال حاضر نه تنها از تجارت آزاد بین المللی ، رابطه سالم با همسایگان، دموکراسی پایدار بازداشته، بلکه حفاظت از میراث فرهنگی و فرار مغزها و سرمایه نیز نتیجه سیاست گزاری و شطرنج سیاسی پیرامون هویت ، ملیت و سیاست ایرانیست.
بالاترین نمود آن جاییست که حکومت فعلی ایران به عنوان یکی از حکومتهایی که اساس سیاست خود را بر حمایت از فلسطین نهاده ، به دلایل عدیده نتواند پرونده جنایات جنگی اسرائیل را به دادگاه بین المللی جنایی به عنوان خواهان ارجاع دهد، زیرا حکومت ایران فاقد وجهه جهانی لازم برای ارجاع موارد به پیشگاه دادگاههای بین المللیست، فقدان وجهه جهانی لازم نه تنها از پیگیری حقوق کیفری و مدنی فلسطینیان در پیشگاه دادگاههای بین المللی جلوگیری میکند، بلکه از پیگیری حقوق مدنی و کیفری اتباع ایرانی در مواجهه با دولتهای خارجی نیز جلوگیری میکند و حکومت ایران عامدانه از پیگیری حقوق مدنی و معاضدت قضایی اتباع خویش به جز در موارد خاصی مانند حمید نوری ، کاظم دارابی و .. سر باز میزند.
البته فقط بخشی از کردار حکومتی به دلیل شطرنج سیاسی در عرصه رقابت بین المللی و شرافت زدایی از هویت ایرانی به وسیله رقبای ایران میباشد، کردار حکومت ج.ا. نشان داده که در مقابل دگراندیشی سیاسی ، حتی از نوع خیرخواهانه، در مقابل اتباع ایرانی خارج از ایران دیدگاه خوبی ندارد.
اما نکته اصلی این مقاله بازی خوردن ملی و حاکمیت ایران در مقابل شطرنج سیاسی روسیه، آمریکا و حتی اسرائیل است که در مقابل تحرکات بین المللی توان حرکت را از حکومت و حتی ملیت ایرانی میگیرد. با شهادت قاسم سلیمانی و رضی موسوی صدای انتقامهای سختی از ایران شنیده شد که در بهترین حالت آچمز ایران در مقابل کیش و مات شطرنج سیاست بین الملل تلقی میشود و حداقل از نگاه عمده و دید مردم اینگونه است.
از طرف دیگر سیاست روسیه در معلق نگه داشتن مذاکرات تجاری مربوط به برجام، دخالت دادن ایران با پهپادهای شاهد در جنگ بی صرفه اوکراین نشان دهنده این است که کشور کاسپاروف و کارپف نیز سیاست دقیق برای رفتار کجدار و مریز در قبال ایران دارد.
در انتها باید گفت میتوان با شهادت مات را پذیرفت، اما با خرد، نمیتوان پذیرای مات شد.
