وجه اشتراک خیره کننده بین نظرات یهودیان فوق ارتدوکس حریدی و شیعیان منتظر المهدی که مخالف تشکیل نظام حکومتی شیعه بوده اند، شاید سرنخی معنوی برای درگیریهای خونبار در خاورمیانه را به دست بدهد. یهودیان حریدی از اوایل تشکیل صهیونیسم با نظام حکومتی مبتنی بر یهودیت مخالف بوده و آن را گمراهی آشکار میدانستند ، نظامی که از زمان شکل گیری در سرزمینهای اشغالی تا کنون به گواهی تاریخ، موجب درگیری، جنایات دینی مذهبی و اکنون نسل کشی شده است. یهودیان حریدی معتقد بودند جلال و نور خدا انحصار با ظهور “مسیحا” مرتبط است و این نظریه پیش از شکل گیری انقلاب اسلامی در بین شیعیان منتظر وجود داشت.
این مقاله بررسی میکند، چرا ظهور مسیحا و یا تعجیل سکولاریته برای تشکیل حکومت به نام دین و خدایش ممکن است چندان با فجایع شکل گرفته حول محور اسرائیل بیربط نباشد، آیا نفرین خداییعلیه ضد مسیح در کار است؟ به نظر میرسد در مقیاس دینی، شکل گیری حکومت جمهوری اسلامی با شکل گیری ضد مسیح در اسرائیل (عمالیق صهیونیسم) مربوط باشد.
- تحقیقات نشان می‌دهد که یهودیان حریدی و برخی مراجع تقلید شیعه، به دلایل دینی، با تشکیل دولت پیش از ظهور منجی یا امام زمان مخالف هستند.
- رهبران حریدی مانند ربی جوئل تایتلبوم و ربی الچونون بونیم واسرمن، صهیونیسم را به عنوان تحریفی از دین یهود و عامل هولوکاست محکوم کرده‌اند.
- مراجع تقلیدی مانند آیت‌الله عبدالقاسم خویی و آیت‌الله محمدحسین فضل‌الله، نظریه ولایت فقیه را به دلیل محدود بودن اختیارات فقیه به امور غیرسیاسی و خطر تمرکز قدرت، رد کرده‌اند.
مخالفت حریدی‌ها با صهیونیسم
یهودیان حریدی، به ویژه گروه‌هایی مانند ستمار، معتقدند که تشکیل دولت اسرائیل پیش از آمدن ماشیح (مسیحا) مغایر با اصول دینی است. ربی جوئل تایتلبوم صهیونیسم را “تحریفی بزرگ از نام خدا” خوانده و آن را مسئول هولوکاست دانسته است. ربی الچونون بونیم واسرمن نیز حرکت صهیونیستی را “عمالقه” توصیف کرده که علیه خدا و مردم یهودی جنگ میکند.مخالفت مراجع تقلید با ولایت فقیه
برخی مراجع تقلید شیعه، مانند آیت‌الله عبدالقاسم خویی، معتقدند که اختیارات فقیه تنها به حضانت بیوه‌ها و یتیمان محدود است و نمی‌تواند به حوزه سیاسی گسترش یابد. آیت‌الله محمدحسین فضل‌الله نیز ولایت فقیه را به عنوان رژیم اسلامی قطعی ندانسته و آن را برای لبنان نامناسب دانسته است.
این موضوعات نشان‌دهنده تفاوت‌های اعتقادی در درون هر دو گروه است، و بحث‌های زیادی در این زمینه وجود دارد.
یادداشت تحلیلی جامع
این بخش به بررسی دقیق‌تر عقاید یهودیان حریدی در مخالفت با صهیونیسم و نظرات برخی مراجع تقلید شیعه در رد نظریه ولایت فقیه می‌پردازد. هدف، ارائه جزئیات کامل و منبعی برای درک عمیق‌تر این موضوعات است، با تأکید بر منابع معتبر و تحلیل‌های تاریخی و معاصر.زمینه تاریخی و اعتقادی
یهودیان حریدی، به عنوان گروهی از یهودیان فوق‌ارتدکس، به شدت به سنت‌های دینی و قوانین تورات پایبند هستند. آن‌ها اغلب با صهیونیسم، به عنوان جنبشی سکولار برای تشکیل دولت یهودی، مخالفت کرده‌اند، زیرا معتقدند که تنها با آمدن ماشیح (مسیحا) می‌توان حکومتی مشروع تشکیل داد. این دیدگاه به ویژه در میان گروه‌هایی مانند ستمار و نتوری کارتا برجسته است. از سوی دیگر، در شیعه، نظریه ولایت فقیه توسط آیت‌الله خمینی در قرن بیستم مطرح شد، که بر حاکمیت فقیه در غیبت امام زمان تأکید دارد. با این حال، برخی مراجع تقلید، به ویژه آن‌هایی که به انتظار فعال برای ظهور مهدی معتقدند، این نظریه را به دلایل مختلف رد کرده‌اند.مخالفت حریدی‌ها با صهیونیسم
تحقیقات نشان می‌دهد که رهبران حریدی، به ویژه در قرن بیستم، صهیونیسم را به عنوان تهدیدی برای هویت دینی یهود دیده‌اند. ربی جوئل تایتلبوم، رهبر فرقه ستمار، در کتاب‌های “ویوئل موشه” (1961) و “کنترس ال حگئوله وعل التموره” (1967)، صهیونیسم را “تحریفی بزرگ از نام خدا” توصیف کرد و مدعی شد که این جنبش مسئول هولوکاست است. او همچنین رهبران صهیونیستی مانند تئودور هرتزل را “مرتدان” خواند، که نشان‌دهنده مخالفت شدید او با ایده تشکیل دولت پیش از آمدن ماشیح است.
ربی الچونون بونیم واسرمن نیز در کتاب “اکوسا دمشیخا”، حرکت صهیونیستی را به عنوان “عمالقه” توصیف کرد، که علیه خدا و مردم یهودی جنگ میکند. این استعاره قوی نشان‌دهنده دیدگاهی است که صهیونیسم را به عنوان تلاشی برای تضعیف دین و سنت‌های یهودی می‌بیند.
علاوه بر این، رهبران دیگری مانند ربی رفائل رووین گروزوفسکی در کتاب “بایوس هزمان” نوشتند که مشارکت در دولت اسرائیل گناهی در قانون یهودی است، و یرمیاهو کوهن در کتاب “من انتظارش را می‌کشم” (2018) استدلال کرد که دولت اسرائیل با هالاخا (قوانین شرعی یهود) مغایر است و نامشروع است. این دیدگاه‌ها نشان‌دهنده یک سنت طولانی از مخالفت حریدی با صهیونیسم است.مخالفت مراجع تقلید با ولایت فقیه
در میان شیعیان، نظریه ولایت فقیه، که بر حاکمیت فقیه در غیبت امام زمان تأکید دارد، با انتقادات جدی از سوی برخی مراجع تقلید مواجه شده است. آیت‌الله عبدالقاسم خویی، یکی از مراجع برجسته، استدلال خمینی را رد کرد و اظهار داشت که اختیارات فقیه تنها به حضانت بیوه‌ها و یتیمان محدود است و نمی‌تواند به حوزه سیاسی گسترش یابد. او معتقد بود که در غیبت امام، هیچ فقیهی نمی‌تواند ادعای اختیارات گسترده سیاسی کند، که این دیدگاه با نظریه ولایت فقیه در تضاد است.
آیت‌الله محمدحسین فضل‌الله، مرجع تقلید لبنانی، نیز انتقادات شدیدی به قدرت مطلق روحانیت در ایران داشت. او در مصاحبه‌ای در سال 2009 اظهار داشت: “من نمی‌گویم که ولایت فقیه هیچ نقشی در لبنان ندارد… نظر من این است که ولایت فقیه را به عنوان رژیم اسلامی قطعی نمی‌بینم.” این اظهارات نشان‌دهنده دیدگاه او مبنی بر اینکه ولایت فقیه نباید به عنوان تنها مدل حکومتی اسلامی پذیرفته شود است. او همچنین خواستار سیستم‌هایی با چک و بالانس شد تا از تبدیل شدن روحانیت به دیکتاتور جلوگیری شود.
علاوه بر این، تنها یکی از 12 آیت‌الله اعظم زنده در زمان انقلاب ایران (به جز خمینی)، یعنی حسین‌علی منتظری، در ابتدا با ولایت فقیه موافقت کرد، اما او نیز در سال 1988 از این نظریه اعلام برائت کرد. این نشان‌دهنده سطح بالای مخالفت در میان مراجع ارشد شیعه است.جدول مقایسه‌ای
برای سازمان‌دهی بهتر، در زیر جدولی از نقل‌قول‌های کلیدی ارائه شده است:
| گروه | شخصیت | نقل‌قول/موقعیت | سال |
|---|---|---|---|
| حریدی | ربی جوئل تایتلبوم | “صهیونیسم دینی تحریفی بزرگ از نام خدا است… صهیونیسم مسئول هولوکاست است… رهبران صهیونیستی مانند تئودور هرتزل مرتدان هستند.” | 1961، 1967 |
| حریدی | ربی الچونون بونیم واسرمن | “حرکت صهیونیستی عمالقه است که جنگ علیه خدا میکند و هدف آن توهین به خدا و تحقیر او است.” | – |
| شیعه (مرجع تقلید) | آیت‌الله عبدالقاسم خویی | “اختیارات فقیه تنها به حضانت بیوه‌ها و یتیمان محدود است و نمی‌تواند به حوزه سیاسی گسترش یابد.” | – |
| شیعه (مرجع تقلید) | آیت‌الله محمدحسین فضل‌الله | “من نمی‌گویم که ولایت فقیه هیچ نقشی در لبنان ندارد… نظر من این است که ولایت فقیه را به عنوان رژیم اسلامی قطعی نمی‌بینم.” | 2009 |
نتیجه‌گیری
این تحلیل نشان می‌دهد که هم یهودیان حریدی و هم برخی مراجع تقلید شیعه، به دلایل دینی و اعتقادی، با تشکیل دولت پیش از ظهور منجی یا امام زمان مخالف هستند. مخالفت حریدی‌ها با صهیونیسم ریشه در باور به انتظار برای ماشیح دارد، در حالی که مخالفت با ولایت فقیه در شیعه به محدودیت اختیارات فقیه و نگرانی از تمرکز قدرت مربوط می‌شود. این موضوعات همچنان بحث‌برانگیز هستند و نشان‌دهنده تنوع دیدگاه‌ها در درون هر دو گروه دینی است.
دکتر امیرعلی رستم داودپور
دبیر انجمن قانون و شفا
منابع:
– ویکی‌پدیا، “حریدی‌ها و صهیونیسم” (Haredim and Zionism)
– ویکی‌پدیا، “دولت اسلامی” (Islamic Government)
