مقدمه: الگوی رفتاری آمریکا در حمایت بی‌قیدوشرط از اسرائیل
سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا در سال‌های اخیر به ویژه در دوره دوم ریاست جمهوری دونالد ترامپ، شاهد تحولات چشمگیری بوده است که همگی حول محور حمایت بی‌قیدوشرط از رژیم صهیونیستی می‌چرخند. از خروج از یونسکو تا تحریم قضات دادگاه بین‌المللی کیفری و قطع کمک‌های مالی به آژانس امداد و کار سازمان ملل برای پناهندگان فلسطینی (آنروا)، آمریکا به نظر می‌رسد در مسیری حرکت می‌کند که نه تنها موازین حقوق بین‌الملل را نقض می‌کند، بلکه ثبات منطقه خاورمیانه را نیز به مخاطره می‌اندازد. این مقاله به بررسی این سه اقدام اخیر واشنگتن و پیامدهای آن برای منطقه و جهان می‌پردازد.خروج آمریکا از یونسکو: دفاع از اسرائیل به قیمت انزوا
در تابستان ۲۰۲۵، وزارت امور خارجه آمریکا به طور رسمی اعلام کرد که این کشور از سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) خارج می‌شود. این سومین بار در تاریخ است که آمریکا از این نهاد بین‌المللی خارج می‌شود. دلایل ارائه شده برای این خروج شامل “جانبداری علیه اسرائیل”، “ترویج موضوعات تفرقه‌انگیز” و تمرکز بیش از حد بر “اهداف توسعه پایدار سازمان ملل” بوده است که به گفته مقامات آمریکایی با سیاست خارجی “اول آمریکا” در تضاد است .
تحلیل عمیق تر:
- تاریخچه پرتنش: رابطه آمریکا با یونسکو از دهه ۱۹۸۰ پرتنش بوده است. نخستین خروج در دوره ریگان به بهانه “مدیریت ناکارآمد” و “سوگیری سیاسی” صورت گرفت. بازگشت در دوره جرج دبلیو بوش و خروج مجدد در دوره ترامپ نشان‌دهنده نوسان سیاست آمریکا در قبال نهادهای چندجانبه است .
- مسئله فلسطین: نقطه عطف تنش‌ها، پذیرش فلسطین به عنوان عضو کامل یونسکو در سال ۲۰۱۱ بود که منجر به قطع کمک‌های مالی آمریکا و اسرائیل شد. آمریکا این اقدام را مخالف سیاست‌های خود و موجب گسترش “سخنان ضداسرائیلی” دانسته است .
- پیامدهای خروج: این اقدام نه تنها بودجه یونسکو (که ۲۲٪ آن توسط آمریکا تأمین می‌شد) را کاهش می‌دهد، بلکه فضایی را برای افزایش نفوذ چین و دیگر قدرت‌های نوظهور در عرصه فرهنگی و آموزشی باز می‌گذارد .
تحریم قضات دادگاه بین‌المللی کیفری: حمایت از نتانیاهو به هر قیمت
اقدام جنجالی دیگر آمریکا، تحریم چهار قاضی دیوان کیفری بین‌المللی در واکنش به صدور حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و یوآو گالانت، وزیر دفاع سابق این رژیم به اتهام ارتکاب جنایات جنگی در غزه بوده است. این تحریم‌ها که توسط مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا اعلام شد، شامل مسدود کردن دارایی‌های این قضات در آمریکا و ممنوعیت معاملات با آنها شده است .
ابعاد بحران:
- واکنش بین‌المللی: این اقدام با محکومیت گسترده جامعه بین‌المللی از جمله اتحادیه اروپا روبرو شده است. اورزولا فن درلاین، رئیس کمیسیون اروپا، بر ضرورت عمل مستقل دادگاه بدون فشار تأکید کرده است .
- پیشینه تحریم‌ها: این اولین بار نیست که آمریکا به دیوان کیفری بین‌المللی فشار می‌آورد. در سال ۲۰۲۰ نیز این کشور فاتو بنسودا، دادستان وقت دیوان را به دلیل تحقیق درباره جنایات جنگی آمریکا در افغانستان تحریم کرده بود .
- پیامدهای حقوقی: اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، این اقدام را “سخیف و زشت” خوانده و معتقد است آمریکا خود را به “همدست جنایات نسل‌کشی اسرائیل” تبدیل کرده است .
تحریم آنروا: حمله به حقوق پناهندگان فلسطینی
آمریکا در ادامه سیاست‌های حمایتی خود از اسرائیل، کمک‌های مالی به آژانس امداد و کار سازمان ملل برای پناهندگان فلسطینی (آنروا) را نیز قطع کرده است. این آژانس که مسئول ارائه خدمات آموزشی، بهداشتی و امدادی به میلیون‌ها آواره فلسطینی است، همواره هدف انتقادات اسرائیل و متحدانش بوده است.
تأثیرات منطقه‌ای:
- بحران انسانی: قطع کمک‌های آمریکا زندگی میلیون‌ها فلسطینی را که به خدمات آنروا وابسته هستند، به مخاطره می‌اندازد .
- بازی سیاسی: این اقدام بخشی از فشارهای آمریکا بر فلسطینیان برای پذیرش طرح صلح مورد نظر ترامپ است که به گفته تحلیلگران حقوق فلسطینیان را نادیده می‌گیرد.
مسیر به سوی جهنم: پیامدهای منطقه‌ای و بین‌المللی
ترکیب این سه اقدام آمریکا تصویری هشداردهنده از جهت‌گیری سیاست خارجی این کشور ارائه می‌دهد:
- تضعیف نهادهای بین‌المللی: آمریکا با خروج از یونسکو و تحریم قضات دیوان کیفری بین‌المللی، عملاً ساختارهای حقوقی و فرهنگی بین‌المللی را تضعیف می‌کند .
- تشدید بحران فلسطین: قطع کمک‌ها به آنروا و حمایت بی‌قیدوشرط از اسرائیل، امید به حل مناقشه فلسطین را کاهش داده و به رادیکال‌تر شدن گروه‌ها دامن می‌زند .
- انزوای آمریکا: این سیاست‌ها نه تنها باعث انزوای بیشتر آمریکا در صحنه بین‌المللی شده، بلکه اتحادیه اروپا را نیز به واکنش واداشته است .
- تقویت مقاومت: به گفته تحلیلگران، چنین اقداماتی تنها به تقویت جبهه مقاومت در منطقه منجر شده و موضع فلسطینیان را در مذاکرات آینده سخت‌تر خواهد کرد .
نتیجه‌گیری: آینده‌ای تاریک برای صلح منطقه‌ای
سیاست‌های اخیر آمریکا در قبال اسرائیل و نهادهای بین‌المللی، نه تنها چشم‌انداز صلح در خاورمیانه را تیره و تار کرده، بلکه جایگاه این کشور را به عنوان حامی نظم بین‌المللی به شدت زیر سؤال برده است. از یونسکو تا دیوان کیفری بین‌المللی، آمریکا نشان داده که حاضر است برای حمایت از اسرائیل خود، حتی قواعد پایه‌ای حقوق بین‌الملل را نیز نادیده بگیرد. این مسیر اگرچه ممکن است در کوتاه‌مدت به نفع اسرائیل باشد، اما در بلندمدت ثبات منطقه را به مخاطره انداخته و آمریکا را در مسیری قرار داده که به گفته بسیاری، به “جهنم” بی‌ثباتی و خشونت بیشتر ختم خواهد شد .
همان‌طور که سخنگوی وزارت خارجه ایران اشاره کرده است، زمان آن رسیده که جامعه بین‌المللی در برابر چنین رفتارهایی بایستد و از اصول بنیادین حقوق بین‌الملل دفاع کند، پیش از آنکه این “جهنم” ساخت آمریکا تمام منطقه را دربرگیرد .
